BIẾT... SỐNG KHÔN, chết DẠI, chết BIẾT... sống (Trang-Tử) NGƯỜI CHÚNG TA thường nói: Khôn sống, mống chết. Mới nghe, không thể nghi ngờ gì nữa được. Nhưng, nếu nghĩ cho sâu, xét cho rộng ta sẽ thấy, chưa ắt: khôn là sống mà dại là chết... Khôn, mà khôn như Hàn-Tín, Dương-Tu... thì làm sao mà sống được. Còn dại, mà dại như Phạm-Lãi, Tư-Phòng... thì làm sao mà chết được. Cho nên bàn đến Khôn, Dại... chưa biết lấy gì làm chuẩn đích. ★ Trang-Tử cùng đệ tử đi chơi trên núi. Thấy một cây to, cành lá rườm rà. Một tên thợ rừng đứng bên nó mà không đốn. Hỏi tại sao, nó nói: "Không dùng đặng nó chỗ nào hết." Trang-Tử nói : "Cây này vì bất tài mà đặng sống lâu." Ra khỏi núi, Trang-Tử ghé vào nhà người quen. Chủ nhà mừng rỡ hối trẻ làm thịt chim mòng để nấu ăn. Thằng nhỏ thưa: "Có một con biết gáy, một con không biết gáy, giết con nào?". Chủ nhà nói: "Giết con không biết gáy." Bữa sau, đệ tử hỏi Trang Tử: "Hôm qua, cái cây trong núi vì bất tài mà sống, còn chim mòng, vì bất tài mà chết. Giá như Thầy phải xử trí như thế nào?" Trang-Tử cười nói: "Tài và bất tài, cũng như nhau, đều là quấy cả, nên không thể tránh khỏi lụy thân... Chỉ có kẻ nào biết... là sống mà thôi..." KHÔN, chết... DẠI, chết... BIẾT, sống... Biết lúc khôn, biết lúc dại... nghĩa là biết thời biết thế. Chung quy chẳng qua biết rõ một chữ "thời"...