📍Tính chất tiến lên và hình thức xoáy trôn óc của sự phát triển Trong sự vận động vĩnh viễn của vật chất, sợi dây chuyền các lần phủ định biện chứng là vô tận, cái mới phủ định cái cũ, nhưng rồi cái mới này lại trở thành cũ và bị cái mới khác phủ định. Không có lần phủ định nào là cuối cùng cả. Sự phát triển của sự vật thông qua những lần phủ định biện chứng, tạo ra một khuynh hướng phát triển tất yếu là đi từ thấp đến cao. Ăng-ghen viết: "Hãy lấy ví dụ một hạt thóc. Có hàng nghìn triệu hạt thóc giống nhau được xay ra, nấu chín và đem làm rượu, rồi tiêu dùng đi. Nhưng nếu một hạt thóc như thế gặp những điều kiện bình thường đối với nó, nếu nó rơi vào một miếng đất thích hợp, thì nhờ ảnh hưởng của sức nóng và độ ẩm, trong mình nó sẽ xảy ra một sự biến hóa riêng, nó nảy mầm: hạt thóc biến đi không còn là hạt thóc nữa, nó bị phủ định, bị thay thế bởi một cái cây do nó đẻ ra, đấy là sự phủ định hạt thóc. Nhưng cuộc sống bình thường của cây này như thế nào? Nó lớn lên, ra hoa, thụ phấn và cuối cùng sinh ra những hạt thóc mới, và khi hạt thóc đã chín thì thân cây chết đi, bản thân nó bị phủ định. Kết quả của sự phủ định của phủ định này là chúng ta lại có hạt thóc như ban đầu, nhưng không phải chỉ là một hạt mà là nhiều gấp mười, hai mươi, ba mươi lần". Trong quá trình phủ định diễn ra như trên trong tự nhiên, chúng ta hãy xem quy luật của sự phát triển như thế nào? Hạt thóc bị cây lúa phủ định, cây lúa lại bị hạt thóc phủ định, đó là phủ định của phủ định.