ÓC HƯỚNG THƯỢNG 1.- Tinh thần "hướng thượng" và "hướng hạ" của con người, cứ chung mà nói, ngay trong tâm hồn con người, kể cả hạng người từ lúc còn trong trứng nước, bị nhồi sọ thuyết vô thần, tự nhiên có không nhiều thì ít tâm tình hướng về thiêng liêng, mặc dầu sự thiêng liêng được quan niệm khác nhau tùy bộ lạc, dân tộc, thời đại, hoàn cảnh. Nếu con người được giáo luyện chu tất về chân, thiện, mỹ thì tâm tình đạo đức ấy phát triển. Dĩ nhiên khi tâm hồn bị tà giáo lôi cuốn hay làm nô lệ cho những tư tưởng dị đoan, thì tâm tình dễ bị xuyên tạc, đi lạc đường, làm động cơ xô đẩy con người vào mê tín hoặc bị dập tắt đi. Nhưng kinh nghiệm lịch sử nhân loại cho biết loài người rất ít được huấn luyện về một tôn giáo chân chính, nên tâm tình tự nhiên có trong con người thường lớn lên cách èo uột. Nó bị sự lướt trớn của các lực lượng ham tiền, háo danh, ham vui, ưa nhàn, đàn áp. Vì lẽ trọng hệ đó, trừ những tâm hồn chân tu, đa số nhân loại khi tĩnh tâm làm công việc thánh thiện mà người Kitô giáo gọi là "cấm phòng" để kiểm thảo các tư tưởng tâm tình, ước vọng, hành vi, ngôn ngữ của mình, người ta hay thấy mình trên bước đường đời giống y như một con ngựa chạy cúp cổ trên đống vật chất. Có người suốt đời không nghĩ trên đầu có còn cái gì không. Họ "đánh trống lảng" những lời cảnh tỉnh của các nhà đạo đức. Nguy hiểm nữa là họ coi thường, dập tắt đi những tiếng chuông của lương tâm. Cũng có người theo lương tri hay vì chán nản cuộc đời, đôi khi thả hồn trong giới siêu linh.